ΜΟΝΟΔΙΑΣΤΑΣΗ Ή ΟΥΤΟΠΙΑ;

Aπό το http://eleftheriahtipota.blogspot.com/

Επανέρχομαι με έναν επιφανή Φιλόσοφο, προερχόμενο από τα σπλάχνα της Σχολής Της Φρανκφούρτης. Δε γράφω τίποτα άλλο. Τα λόγια του μιλούν από μόνα τους...

1) Από το βιβλίο "Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος"

Σε τελευταία ανάλυση, τα ίδια τα άτομα είναι εκείνα που θα απαντήσουν σε αυτό το ζήτημα των αληθινών και των πλαστών αναγκών, αλλά μόνο σε τελευταία ανάλυση, όταν δηλαδή θα είναι ελεύθερα να δώσουν τις καθαρά δικές τους απαντήσεις. Όσο δεν έχουν καμία αυτονομία, όσο είναι ετερόφωτα κι ετεροκαθοριζόμενα (έστω και στο επίπεδο των ενστίκτων τους), η απάντηση που θα δίνουν δε θα μπορεί να θεωρηθεί σαν δική τους.

Όσο η διοίκηση της καταπιεστικής κοινωνίας γίνεται ορθολογιστική, παραγωγική, τεχνική και ολοκληρωτική, τόσο τα άτομα δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα μέσα που θα τους επιτρέψουν να τερματίσουν την υποδούλωσή τους και να αποκτήσουν την ελευθερία τους.

Στην ιστορία, πάντοτε, ένα σύστημα ετεροκαθορισμού παραχωρούσε τη θέση του σε ένα άλλο. Ο μοναδικός σωστός σκοπός είναι η αντικατάσταση των πλαστών αναγκών από αληθινές, η εγκατάλειψη της καταπιεστικής ικανοποίησης.

Το γεγονός ότι ο εργοδότης κι ο εργάτης βλέπουν το ίδιο πρόγραμμα τηλεόρασης, ότι η δακτυλογράφος ντύνεται το ίδιο καλά με την κόρη του διευθυντού της, ότι ο Νέγρος διαθέτει Κάντιλλακ κι ότι όλοι διαβάζουν την ίδια εφημερίδα, δε σημαίνει ότι οι τάξεις εξαφανίστηκαν. Αντίθετα δείχνει μέχρι ποιο βαθμό οι καταπιεζόμενες τάξεις συμμετέχουν στις ανάγκες και τις ικανοποιήσεις που εξασφαλίζουν τη διατήρηση των κυρίαρχων τάξεων.

Η δυνατότητα να διαλέγεις ελεύθερα ανάμεσα σε μια μεγάλη ποικιλία εμπορευμάτων και υπηρεσιών, δεν σημαίνει ότι είσαι ελεύθερος, όταν για να γίνεται αυτό θα πρέπει να ζεις μια ζωή κόπου και άγχους κάτω από τον κοινωνικό έλεγχο- θα πρέπει να είσαι αλλοτριωμένος. Κι αν το άτομο εκδηλώνει το ίδιο με τη σειρά του τις ανάγκες που άλλοι επέβαλλαν, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αυτόνομο, απλούστατα σημαίνει ότι ο έλεγχος είναι αποτελεσματικός.

Η πνευματική και συναισθηματική άρνηση του κομφορμισμού θεωρούνται δείγμα νεύρωσης και αδυναμίας.

Δεν υπάρχει προσωπική προσαρμογή αλλά μίμησις, άμεση ταύτιση του ατόμου με την κοινωνία του και μέσα από αυτή με την κοινωνία στο σύνολό της.

Είναι ένας τρόπος ζωής καλύτερος από τον προηγούμενο και για αυτό, σαν τέτοιος, αντιστέκεται σε κάθε ποιοτική αλλαγή. Έτσι διαμορφώνεται η μονοδιάστατη σκέψη και συμπεριφορά, όπου οι ιδέες, οι επιθυμίες, οι στόχοι που, με το περιεχόμενό τους ξεπερνούν το κατεστημένο του λόγου και της πράξης είτε απορρίπτονται, είτε περιορίζονται στο ρόλο των έσχατων προεκτάσεων αυτού του κατεστημένου.

Τώρα μπορούν να παραμερίζονται αμέσως έννοιες που στο παρελθόν δημιουργούσαν πολλές σκοτούρες, από τη στιγμή που θα διαπιστωθεί ότι δεν μπορούν να ορισθούν με ενεργειακούς ή λειτουργικούς όρους.

Η εγκαθίδρυση αυτής της μονοδιάστατης πραγματικότητας δεν σημαίνει ότι βασιλεύει ο υλισμός, ότι οι πνευματικές και μεταφυσικές ενασχολήσεις και οι μποέμικες εκδηλώσεις εξαφανίστηκαν. Αντίθετα, υπάρχουν πολλά "Ας προσευχηθούμε μαζί αυτή την εβδομάδα", πολλά " Γιατί να μη δοκιμάσουμε το Θεό; " πολλά Ζεν, πολύς "
υπαρξισμός", πολλοί "μπήτνικς". Αυτές όμως οι μορφές διαμαρτυρίας και υπέρβασης δεν αντιμάχονται το status quo, δεν αρνούνται. Αποτελούν μάλλον το τελετουργικό μέρος ενός πρακτικού μπηχεϋβιορισμού, την ανώδυνη άρνησή του, αφομοιώνονται από το status quo γρήγορα κι αποτελούν μέρος της υγιεινής του δίαιτας.

Ο όρος "πρόοδος" δεν είναι ουδέτερος όρος, είναι μια κίνηση προς σκοπούς ειδικούς που τους καθορίζουν οι διάφοροι τρόποι βελτίωσης της Ανθρώπινης ζωής. Η προχωρημένη βιομηχανική κοινωνία βρίσκεται κοντά στο στάδιο εκείνο όπου, αν διαρκέσει η πρόοδος, η τωρινή διεύθυνση και οργάνωση της θα αναστατωθούν. Το στάδιο αυτό θα έρθει όταν η υλική παραγωγή (και οι αναγκαίες υπηρεσίες) θα αυτοματοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που θα είναι δυνατό να ικανοποιηθούν όλες οι βασικές ανάγκες, με χρόνο εργασίας ελάχιστο.

Όσο για τα ισχυρά Κομμουνιστικά κόμματα της Ιταλίας και της Γαλλίας, δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να επιβεβαιώνουν τη γενική πορεία των πραγμάτων, με τον περιορισμένο πρόγραμμά τους που παραμερίζει την επαναστατική κατάληψη της εξουσίας και περιορίζεται στους κανόνες του κοινοβουλευτικού παιχνιδιού.

Οι δούλοι του Βιομηχανικού Πολιτισμού μπορεί να είναι εκλεπτυσμένοι δούλοι, αλλά είναι δούλοι, γιατί η δουλεία δεν ορίζεται "από την υποταγή, ούτε από τη σκληρή δουλειά, αλλά από τη μεταβολή του ανθρώπου σε εργαλείο και τη μετατροπή του σε πράγμα".

Αν στο χώρο της ανάγκης επικρατούσε γενικός αυτοματισμός, ο άνθρωπος θα είχε στη διάθεσή του τόσο ελεύθερο χρόνο, που θα μπορούσε πια να διαμορφώσει την ιδιωτική και την κοινωνική του ζωή. Θα ήταν το ιστορικό άλμα προς ένα καινούργιο Πολιτισμό.

Αν στις υπανάκτυκτες χώρες οι παραδοσιακές μορφές ζωής και εργασίας προβάλλουν ισχυρή αντίσταση στην εκβιομηχάνιση και στην τεχνολογία, αν η ίδια η προοπτική μιας άνετης ζωής δεν κατορθώνει να υπερνικήσει αυτήν την αντίσταση, μήπως θα μπορούσαν, άραγε, η πρόοδος και η εκβιομηχάνιση να γίνουν με μορφές που θα εμπνέονταν από αυτή την προ-τεχνολογική παράδοση;

Με τον ίδιο τρόπο που οι άνθρωποι ξέρουν και νιώθουν πως τα ειδησεογραφικά δελτία και τα πολιτικά προγράμματα δεν λένε αναγκαστικά αλήθεια και παρά όλα αυτά εξακολουθούν να τα ακούν και να τα διαβάζουν, να κατευθύνονται από αυτά, με τον ίδιο τρόπο δέχονται τις παραδοσιακές αξίες και τις εντάσσουν στο πνευματικό υλικό τους. Άλλωστε, αν τα ΜΜΕ συγχωνεύουν αρμονικά, και συχνά με τρόπο αθέμιτο, την τέχνη, την πολιτική, τη θρησκεία, τη φιλοσοφία και το εμπόριο, παράλληλα ανάγουν όλους αυτούς τους πνευματικούς τομείς σε ένα κοινό παρανομαστή: την εμπορευματική μορφή. Η μουσική της ψυχής είναι ταυτόχρονα κι εμπορική μουσική. Η αλήθεια δε μετράει καθόλου, μετράνε μόνο οι ανταλλακτικές αξίες. Ο ορθολογισμός του status quo συγκεντρώνεται στην ανταλλακτική αξία και κάθε άλλος ορθολογισμός πρέπει να υποκύψει μπροστά του.

Η "σέξυ" υπάλληλος γραφείου, οι σέξυ πωλήτριες, οι νεαροί και ρωμαλέοι "μάνατζερς" είναι εμπορεύματα μεγάλης εμπορικής αξίας.

Η ικανοποίηση η επιτρεπόμενη από την κοινωνία, είναι κάτι που θα πρέπει να ευχόμαστε να επεκταθεί ακόμα περισσότερο. Αλλά σε αυτού του είδους την ικανοποίηση, η ευχαρίστηση έχει μειωθεί, στερημένη καθώς είναι από τις ασυμβίβαστες με την κατεστημένη κοινωνία επιθυμίες. Η ευχαρίστηση, με αυτή τη μορφή, γεννάει την υποταγή.

Ποτέ η αργκό και οι λαϊκές εκφράσεις δεν ήταν τόσο πλούσιες και μεστές. Είναι σαν ο άνθρωπος του δρόμου να επιβεβαιώνει τον ανθρωπισμό του στον λόγο του, αντιτάσσοντας τον στις υπάρχουσες εξουσίες, σαν να εκδηλώνονται, σε ένα λεξιλόγιο που λέει τα πράγματα με το όνομά τους, η άρνηση και η εξέγερση που έχουν εξουθενωθεί στο πολιτικό πεδίο.

Όροι όπως "ελευθερία", "ισότητα", "δημοκρατία", "ειρήνη", επιβάλλουν, αναλυτικά, μια ειδική σύζευξη με κατηγορούμενα που εμφανίζονται μόνιμα όποτε η λέξη γράφεται ή προφέρεται. Στη Δύση το αναλυτικό κατηγόρημα το συναντάμε σε εκφράσεις όπως "ελεύθερη επιχείρηση", "ελεύθερη πρωτοβουλία", "ελεύθερες εκλογές", "ελεύθερο άτομο".

Η τελετουργική και αυταρχική γλώσσα κυριαρχεί στο σύγχρονο κόσμο, στις δημοκρατικές και στις μη δημοκρατικές χώρες, στις καπιταλιστικές και στις μη καπιταλιστικές. Είναι μια γλώσσα κατάλληλη για όλα τα αυταρχικά καθεστώτα και υπάρχει σήμερα, μέσα στην τροχιά του Προχωρημένου Βιομηχανικού Πολιτισμού, κοινωνία που να μην κυριαρχείται από αυταρχικό καθεστώς; Τα διάφορα καθεστώτα δεν ξεχωρίζουν πια από το γεγονός ότι χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές ελέγχου, και ποδηγέτησης. Η γλώσσα αντανακλά τον έλεγχο, κι αυτό τη στιγμή που δεν μεταδίδει διαταγές αλλά μόνο πληροφορίες, τη στιγμή που καλεί σε επιλογή κι όχι σε υπακοή, σε ελευθερία κι όχι σε υποταγή.

Όπως η επιστήμη απελευθερώνει τη φύση από όλους τους ενυπάρχοντες σκοπούς και δίνει στην ύλη μόνο τέτοιες ιδιότητες που να μπορεί να υπολογιστεί η ποσότητά τους, έτσι και η κοινωνία απελευθερώνει τους ανθρώπους από τη "φυσική" ιεραρχία, που βασίζεται στην εξάρτηση προσώπου από πρόσωπο και τους συνδέει μεταξύ τους με βάση κριτήρια ποσότητας – δηλαδή σαν αφηρημένες μονάδες εργατικής δύναμης που μπορούν να αποτιμηθούν σε μονάδες χρόνου.

Η σκέψη (ή τουλάχιστον η έκφρασή της) είναι αιχμάλωτη της τρέχουσας χρήσης, είναι αναγκασμένη να μην περιμένει, να μην ψάχνει για λύσεις έξω από αυτές που υπάρχουν.

Περισσότερο θα πρέπει να μας απασχολήσουν οι πιθανότητες που υπάρχουν να διατηρήσουμε και να προστατέψουμε το δικαίωμα, την ανάγκη να σκεφτόμαστε και να μιλάμε με όρους διαφορετικούς από τους όρους της τρέχουσας γλώσσας, με όρους δηλαδή που είναι σημαντικοί, ορθολογικοί και χρήσιμοι, ακριβώς γιατί είναι διαφορετικοί.

Αλλά είτε συντονίζονται με την επιστήμη είτε όχι, οι φιλοσοφικές έννοιες βρίσκονται σε ανταγωνισμό με το χώρο του καθημερινού λόγου κι αυτό γιατί περιέχουν έννοιες που δεν έχουν πραγματοποιηθεί μέσα στον κόσμο της τρέχουσας ομιλίας και συμπεριφοράς, μέσα σε συνθήκες και καταστάσεις ευδιάκριτες, μέσα στις κυρίαρχες τάσεις. Έτσι το φιλοσοφικό σύμπαν περιέχει πάντοτε "παραδοξολογίες" ή "φανταστικές κατασκευές", "αυταπάτες" που συχνά είναι ορθολογικότερες από τους όρους που τις αμφισβητούν, στο βαθμό που είναι έννοιες που επιτρέπουν να αναγνωρίσουμε τα όρια και τον απατηλό χαρακτήρα της κυρίαρχης ορθολογικότητας.

" Αυτό που θέλουν να πουν οι άνθρωποι όταν λένε…" δεν μπορεί να παίρνεται κατά γράμμα – όχι γατί λένε ψέματα, αλλά γιατί ο χώρος της πρακτικής κι ο χώρος της σκέψης όπου ζουν είναι γεμάτος αντιφάσεις, είναι ένας χώρος κατευθυνόμενος.

Πιστεύουμε πως πεθαίνουμε για την Τάξη, στην πραγματικότητα πεθαίνουμε για τους ανθρώπους του Κόμματος. Πιστεύουμε πως πεθαίνουμε για την Ελευθερία του Ατόμου, στην πραγματικότητα πεθαίνουμε για την ελευθερία των Μετοχικών Μεριδίων. Πιστεύουμε πως πεθαίνουμε για το Προλεταριάτο, στην πραγματικότητα πεθαίνουμε για τη Γραφειοκρατία του. Πιστεύουμε πως πεθαίνουμε για ένα Κράτος ενώ πεθαίνουμε για το Χρήμα που το στηρίζει. Πιστεύουμε πως πεθαίνουμε για το Έθνος ενώ πεθαίνουμε για τους Ληστές που το φιμώνουν. Πιστεύουμε – αλλά γιατί πρέπει οπωσδήποτε να πιστεύουμε σε ένα τόσο πυκνό σκοτάδι; Πιστεύουμε – πεθαίνουμε;… Πότε επιτέλους θα μάθουμε να ζούμε;

Η έννοια της ομορφιάς περιλαμβάνει όλη την ομορφιά που δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί και η έννοια της ελευθερίας, όλη την ελευθερία που δεν έχει ακόμη κατακτηθεί.

Σε μια ανάλυση της οικονομίας, καπιταλιστικής και μη, που λειτουργεί σαν μια "εξουσία" ανεξάρτητη, πάνω από τα άτομα, οι αρνητικές πλευρές της (υπερπαραγωγή, ανεργία, αβεβαιότητα, σπατάλη, καταπίεση) δεν μπορούν να κατανοηθούν όσο ερμηνεύονται απλά και μόνο σαν λίγο-πολύ αναπόφευκτα υποπροϊόντα, σαν η "άλλη όψη" της ανάπτυξης και της προόδου.

Αντί να βρίσκεται στην υπηρεσία του καταστημένου μηχανισμού εξωραΐζοντας τις ενέργειές του, η τέχνη θα μπορούσε να γίνει μια τεχνική που θα βοηθούσε στην καταστροφή των ενεργειών του.

Απελευθέρωση από την κοινωνία της αφθονίας δε σημαίνει επιστροφή σε μια ρωμαλέα και υγιή φτώχεια, στην ηθική αγνότητα και στην απλότητα. Αντίθετα, αν η κερδοφόρα για λίγους κατασπατάληση σταματούσε, ο διαθέσιμος για διανομή κοινωνικός πλούτος θα αυξανόταν.

Αν η τηλεόραση και τα παρόμοια μέσα μαζικής επικοινωνίας έπαυαν να λειτουργούν, τότε θα άρχιζε να πραγματοποιείται αυτό που οι εσωτερικές αντιφάσεις του Καπιταλισμού δεν μπόρεσαν ακόμη να καταφέρουν: η αποσύνθεση του συστήματος. Η δημιουργία αναγκών που να εναρμονίζονται με την καταπίεση έχει γίνει από πολύ καιρό χαρακτηριστικό της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας – αναγκαίας με την έννοια ότι, αν δεν υπήρχε, ο κατεστημένος τρόπος παραγωγής δε θα μπορούσε να διατηρηθεί. Δεν πρόκειται εδώ για προβλήματα ψυχολογίας ούτε για προβλήματα αισθητικής. Εδώ πρόκειται για την αμφισβήτηση της υλικής βάσης της κυριαρχίας.


2) Από το βιβλίο "Εξέγερση, Αναρχισμός, Μοναξιά- Μια συζήτηση με τον Herbert Marcuse"

Πάρτε τις εκλογές για παράδειγμα. Δέστε τους φαμπρικαρισμένους υποψήφιους προέδρους από τους μεγάλους πολιτικούς μηχανισμούς. Ποιος μπόρεσε να ανακαλύψει τις μεταξύ τους διαφορές; Το είδος αυτό της Δημοκρατίας είναι μια φάρσα. Ο λαός δεν είπε τη γνώμη του, ούτε καν ρωτήθηκε.

Η επανάσταση απαιτεί κατά πρώτον τη σύσταση ενός νέου τύπου ανθρώπου με τέτοιες ανάγκες και επιδιώξεις, που να διαφέρουν ποιοτικά από τις επιθετικές και καταπιεστικές ανάγκες και επιδιώξεις της σημερινής κοινωνίας. Είναι αλήθεια ότι η εργατική τάξη σήμερα συμμερίζεται σε μεγάλη έκταση τις ανάγκες και επιδιώξεις των αρχουσών τάξεων. Χωρίς τη ρήξη με το ισχύον περιεχόμενο των αναγκών, η επανάσταση είναι αδιανόητη.

Πάντα υπάρχουν δύο πιθανότητες. Όμως, δεν μπορεί από φόβο μπρος στη μια να χάσεις την ελπίδα για την άλλη. Ούτε να σταματήσεις να εργάζεσαι για την επιτυχία της.

Μιλούνε συνήθως μονάχα για βία και ξεχνούν ότι υπάρχουν διάφορα είδη βίας με διαφορετικούς σκοπούς. Υπάρχει η επιθετική και η αμυντική βία. Υπάρχει η αστυνομική ή η στρατιωτική βία ή εκείνη της Κού-Κλούξ-Κλάν. Αντίστοιχα υπάρχει η βία που στρέφεται εναντίον αυτών των μορφών βίας.
Το γνωστό Πολιτικό Λεξιλόγιο, που έγινε επιστήμη, απαγορεύει να ονομάζουν βία τις δραστηριότητες της Αστυνομίας, τις πράξεις των εξειδικευμένων ομάδων στο Βιετνάμ. Τη δράση όμως των σπουδαστών, όταν αμύνονται στους αστυνομικούς, όταν καίνε αυτοκίνητα και ξεριζώνουν δέντρα, την αποκαλούν αβασάνιστα βία. Αυτό δεν είναι παρά ένα τυπικό παράδειγμα μιας Πολιτικής Ορολογίας, που τη χρησιμοποιεί η σημερινή κοινωνία σαν όπλο.

Ο άνθρωπος που καθημερινά επί οκτώ ώρες εργάζεται στην εταιρία, που ασχολείται σε μια ψυχοκτόνα δουλειά, το Σαββατοκύριακο πιάνει το τιμόνι μιας μεγάλης μηχανής, που ζυγίζει πολλαπλάσια από αυτόν και από εκεί μέσα του έρχεται να εκτονώσει όλη του την επιθετική διάθεση για την κοινωνία. Μια απόλυτη αναγκαιότητα για αυτόν. Σε περίπτωση που η επιθετικότητα δε θα έβρισκε το αντίστοιχο ξεθύμασμα στην ταχύτητα ή στην οδήγηση του αυτοκινήτου, θα στρεφόταν εναντίον των βιαιοτήτων που άρχουν.

Οι σπουδαστές το έχουν δηλώσει: Κάθε επανάσταση είναι τόσο βίαιη όσο και η βία, που την καταδιώκει. Νομίζω πως έχουν δίκιο.

Η προσπάθεια να μεταφέρεις τις πιο τολμηρές ιδέες και αξίες της φαντασίας στην πραγματικότητα είναι καινούργια και επαναστατική. Αποδείχνει ότι η νεολαία συνέλαβε κάτι το σπουδαίο: ότι η αλήθεια δεν υπάρχει μονάχα στη σφαίρα του ορθολογικού, αλλά το ίδιο, ίσως-ίσως και κάτι περισσότερο, στην περιοχή της φαντασίας.

Η απελευθέρωση του ανθρώπου δεν εξαρτάται ούτε από το Θεό, ούτε από την ανυπαρξία του Θεού. Δεν ήταν η ιδέα του Θεού που εμπόδισε την απελευθέρωση του ανθρώπου, αλλά η κακή χρήση της.

Ο Φουριέ, πρώτος και μοναδικός, όπως άλλωστε το αναγνώρισαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς, διευκρίνισε τη διαφορά ανάμεσα στην ελεύθερη και την ανελεύθερη κοινωνία. Και δεν πτοήθηκε να διατυπώσει την άποψη, ότι είναι δυνατή η δημιουργία μιας κοινωνίας, όπου η εργασία θα μεταβληθεί σε παιχνίδι – υπόθεση που μπροστά της δείλιασε κι αυτός ακόμα ο Μαρξ. Μια κοινωνία, όπου η εργασία, ακόμα και η κοινωνικά αναγκαία, θα μπορεί να συμφωνεί με τις εσωτερικές ανάγκες και ροπές των ανθρώπων.


3) Από το βιβλίο "Επανάσταση ή Μεταρρύθμιση. Herbert Marcuse -Καρλ Πόππερ"

Πιστεύω, ακόμα, ότι αν οι άνθρωποι μάθουν να σκέφτονται και να επιχειρηματολογούν, αντί να κάνουν προπαγάνδα και να πέφτουν στο δογματισμό, τότε θα είναι σχετικά εύκολο να συμφωνήσουμε για το τι είναι και τι δεν είναι ολέθριο.

Το κοινό επιβάλει τη γνώμη του όχι μόνο στις εφημερίδες μα και στους πολιτικούς. Πρόκειται όμως για ένα κοινό που έχει ήδη δογματοποιηθεί από τις εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας και από τους πολιτικούς. Λόγου χάρη, όσοι σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη διερευνούν μια κοινή γνώμη, που είναι κιόλας επεξεργασμένη, για να το πούμε έτσι, ξεκάθαρα. Αλλά νομίζω ότι αυτά τα πράγματα πρέπει να λέγονται μόνο με το όνομά τους.


4) Από το βιβλίο "Το τέλος της Ουτοπίας"

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι τάσεις χειραγώγησης δεν ακούν καμία βία. Κανείς δεν με αναγκάζει να βλέπω ώρες τηλεόραση, ούτε να διαβάζω ηλίθια περιοδικά.

Σε μια κοινωνία όπως η δική μας , όπου έχει εξασφαλιστεί ένα ορισμένο επίπεδο ικανοποίησης, φαίνεται τρέλα να σκέφτεσαι την Επανάσταση: μήπως δεν έχουμε ό,τι θελήσουμε; Αυτό που πρέπει να κάνουμε λοιπόν είναι να αλλάξουμε την ίδια τη θέληση, ώστε να μη θέλουμε πια αυτό που θέλουμε σήμερα.

Θα σας πω είναι κλασσικό παράδειγμα: νομίζω πως, αν η δημοκρατία της Βαϊμάρης έθετε εκτός νόμου το ναζιστικκό κίνημα τη στιγμή που φανέρωσε το αληθινό του πρόσωπο, δηλαδή πολύ νωρίτερα, δεν θα ζούσαμε τη φρίκη και τις ωμότητες του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Υπάρχει σίγουρα ένα αλάνθαστο κριτήριο για να κρίνουμε ποια κινήματα δεν πρέπει να γίνονται ανεκτά. Το κριτήριο αυτό είναι η στάση τους απέναντι στη βελτίωση και στην ειρήνευση της ύπαρξης.

Με πολλούς ανθρώπους η συζήτηση δεν έχει ελπίδες. Είναι σπατάλη χρόνου και ενέργειας να μιλάς μαζί τους. Η στάση αυτή σε δείχνει ούτε αδιαλλαξία ούτε περιφρόνηση. Είναι σωστό να αποφεύγεις να συζητάς με κάποιους ανθρώπους όταν ξέρεις-και μπορείς να το μάθεις-ότι δε θα βγει τίποτα. Πρέπει κανείς να φυλάει την ενέργειά του και το χρόνο του για ανθρώπους και κοινωνικές ομάδες που μπορούν να ακούσουν και να ξέρουν ακόμη να σκέφτονται.

Ποτέ δεν είπα πως τα ανθρωπιστικά αισθήματα ισοδυναμούν με τη βία. Αντίθετα, μίλησα για περιστάσεις όπου το συμφέρον της ανθρωπότητας είναι συνδεδεμένο με την προσφυγή στη βία.

Θα πρόσθετα μόνο δύο λέξεις για μια φράση που ακούμε συχνά: ο ριζοσπαστισμός είναι μια απειλή που εμποδίζει τις πιθανές μεταρρυθμίσεις. Νομίζω πως είναι καιρός πια να αναρωτηθούμε μήπως ισχύει το αντίθετο. Και μπορούμε επίσης να αναρωτηθούμε μήπως οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν μέχρι σήμερα στην ανθρωπότητα οφείλονται κατά μεγάλο μέρος στην εμφάνιση ενός μεγάλου ριζοσπαστικού κινήματος. Μου φαίνεται πως η ιστορία μας δίνει πάμπολλες αποδείξεις.

Για αυτό οι φίλοι μου της Σχολής Της Φρανκφούρτης υποστήριξαν ότι η Ψυχολογία ήταν ένας σημαντικός κλάδος γνώσης που έπρεπε να ενσωματωθεί στη Μαρξιστική θεωρία και όχι να την αντικαταστήσει.

Όσον αφορά το Κράτος και τους Πολιτικούς, πιστεύετε πως οι πολιτικοί παίρνουν τις αποφάσεις τους ολομόναχοι, ως ελεύθερα άτομα; Δεν υπάρχει κάποια σύνδεση μεταξύ αυτών που κάνουν πολιτική και των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων της κοινωνίας;

Ο Σοσιαλισμός πρέπει να θεωρηθεί διαφορετική ποιότητα ζωής κι όχι απλώς υλική αλλαγή.

Η συνηθισμένη γλώσσα, ο συνηθισμένος πεζό λόγος, ακόμη κι ο εκλεπτυσμένος, έχει διαβρωθεί τόσο πολύ από το κατεστημένο, εκφράζει τόσο πολύ τον έλεγχο και τη χειραγώγηση του ατόμου από τη δομή της εξουσίας, που προκειμένου να εναντιωθείτε στη διαδικασία αυτή, είστε υποχρεωμένος να δείξετε ήδη στη γλώσσα ότι έρχεστε σε ρήξη με τη υποταγή, τη συμμόρφωση, Για αυτό πρέπει να μεταφέρετε αυτή τη ρήξη στη σύνταξη, στη γραμματική, στο λεξιλόγιο, ακόμη και στη στίξη.
Δεν ξέρω να σας πω αν αυτό είναι σωστό ή όχι. Εκείνο όμως που μπορώ να πω είναι ότι ένας εξίσου μεγάλος κίνδυνος κρύβεται μέσα σε κάθε πρόωρη εκλαΐκευση των φοβερά πολύπλοκων προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα.