-Mικρασιάτης, κομμουνιστής και Ολυμπιακός
Περιπλανώμενοι στο διαδικτυακό διάστημα συναντήσαμε ένα κείμενο για τον Νίκο Γόδα, Μικρασιάτη πρόσφυγα στην Κοκκινιά, παίκτη και οπαδό του Ολυμπιακού και κομμουνιστή του ΕΛΑΣ που εκτελέστηκε το 1948…. Οι πρόσφυγες του ‘22, όταν έφτασαν στον Πειραιά και δημιούργησαν τις προσφυγικές φαβέλες εντάχθηκαν κυρίως στον Ολυμπιακό. Αντίθετα οι ντόπιοι που είχαν περιχαρακωθεί τότε στις δικές τους συνοικίες υποστήριζαν κυρίως τον Παναθηναϊκό. Αυτή ακριβώς η κοινωνική και ταξική διάκριση αποτυπώθηκε και στα συναισθήματα που είχε η μια ομάδα για την άλλη. Έτσι οι “ντόπιοι” Πaναθηναϊκοί μισούσαν και έτρεφαν ρατσιστικά συναισθήματα για τους πρόσφυγες και την ομάδα τους. Δεν άργησε σε λίγο να γίνει και το αντίθετο! Μόνο όταν δημιουργήθηκε η αμιγής προσφυγική ομάδα της ΑΕΚ έπαψε να υπάρχει η μονοπώληση της προσφυγιας από τον Ολυμπιακό. Σήμερα έχουν μείνει τα παλιά συναισθήματα μεταξύ των δύο ομάδων, όμως ελάχιστοι γνωρίζουν το πώς αυτά δημιουργήθηκαν.
Ας δούμε το κείμενο που έγραψε ο “Run Boy Run” και εντοπίσαμε μέσω του Α.Φ.Μ.
…ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ
Αδέλφια καλημέρα,
Πάνε σχεδόν δύο εβδομάδες από τότε που πρωτόγραψα ποστ με αθλητικό περιεχόμενο. Σήμερα λέω να κλείσω τον κύκλο αυτών των ποστ γράφοντας όχι για ιστορία κάποιου ευρωπαϊκού ντέρμπυ αλλά για την ιστορία ενός ΗΡΩΑ, του Νίκου Γόδα.
Σε πολλούς το όνομα του Νίκου Γόδα είναι άγνωστο. Ο Νίκος Γόδας συγκαταλέγεται στους χιλιάδες ήρωες της Εθνικής Αντίστασης που έλαβε χώρα στην Ελλάδα κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, αυτό όμως το οποίο και τον διαφοροποιεί είναι η μεγάλη του αγάπη για το ποδόσφαιρο και τον Ολυμπιακό. Πρώτη φορά διάβασα γι’ αυτόν στο βιβλίο του Νίκου Μπογιόπουλου και του Δημήτρη Μηλάκα «Μια θρησκεία χωρίς άπιστους. Ποδόσφαιρο.» εκδόσεις Λιβάνη.
Ο Γόδας γεννήθηκε το 1921 στο Αϊβαλί και η Μικρασιατική Καταστροφή τον «έστειλε» μαζί με την οικογένεια του πρώτα στην Μυτιλήνη, μετά στην Κρήτη και τελικά στην Κοκκινιά όπου και ρίζωσαν. Ο Νίκος όπως και όλοι του οι συνομήλικοι αναζητούσε μέσα από το παιχνίδι του με την μπάλα μικρές χαρές που θα τον έκαναν έστω και για λίγο να ξεχάσει την δύσκολη καθημερινότητα που αντιμετώπιζε. Αν και μικρός το ταλέντο του φάνηκε αμέσως και ξεκίνησε να παίζει ποδόσφαιρο με μια τοπική ομάδα της Κοκκινιάς. Μερικά χρόνια πριν το πόλεμο στο ισόγειο του πατρικού του ανοίγει μια ταβέρνα, «τα αραπάκια» . Η επιτυχία του (και) στην επιχείρηση του είναι τόσο μεγάλη που όλοι οι «αστέρες» της εποχής περνάνε από «τα αραπάκια» για να πουν μερικά τραγούδια.
Εν μέσω του πολέμου ο Γόδας παίρνει μεταγραφή για τον Ολυμπιακό, όπου και ήταν η μεγάλη του αγάπη, ταυτόχρονα όμως περνάει και στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του 5ου επίλεκτου λόχου του ΕΛΑΣ στην Κοκκινιά και δίνει το παρόν σε όλους τους αγώνες για τη λευτεριά και την κοινωνική αλλαγή.
Το 1942 είναι πλέον βασικός μεσοεπιθετικός του Ολυμπιακού και σκοράρει στην νίκη με 4-0 απέναντι στον Εθνικό, ενώ το ίδιο κάνει και κατά του Απόλλωνα. Το Μάιο του 1943 ξεκινά βασικός στην ενδεκάδα του Ολυμπιακού στον τελικό του τουρνουά που διοργανώνει ο Δήμος Πειραιά με αντίπαλο τον Παναθηναϊκό. Το Δεκέμβριο του ίδιου έτους είναι πρωταγωνιστής στο τελικό του Κυπέλλου Χριστουγέννων όταν ο Ολυμπιακός κερδίζει τον Παναθηναϊκό με 5-2.
Την ίδια εποχή ο Γόδας είναι πλέον λοχαγός του 5ου επίλεκτου λόχου του ΕΛΑΣ στην Κοκκινιά και λαμβάνει μέρος στις μεγαλύτερες μάχες που γίνονται στον Πειραιά. Πρώτα στην μάχη της Ηλεκτρικής (ΔΕΗ Κερατσινίου σήμερα) και μετά στην μάχη της 7ης Μαρτίου (στην σημερινή οδό Κονδύλη) ο Γόδας δείχνει θάρρος λιονταριού. Τον Δεκέμβρη του 1944 ο εχθρός έχει αλλάξει και ο Γόδας πλέον πολεμά τους Άγγλους στο Νεκροταφείο της Ανάστασης στον Πειραιά. Όπως διηγήθηκε χρόνια μετά ο Σταμάτης Σκούρτης, σύντροφος του Γόδα και ανθυπολοχαγός του «Οι μάχες γίνονταν σώμα με σώμα. Το νεκροταφείο δεν μπορούσαν να το πάρουν με τίποτα. Εκεί μεταξύ αστείου και σοβαρού ο Γόδας του είπε πως είναι «προνομιούχοι» αφού αν θα σκοτωνόντουσαν θα θαβόντουσαν σε κανονικό μνήμα.»
Στις αρχές του 1945 και αμέσως μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας ο Γόδας μαζί με τον λόχο του περιπλανήθηκε στην Βοιωτία και την Λαμία μέχρι και που αρρώστησε από πνευμονία και γύρισε στην Αθήνα. Εκεί η κατάληξη ήταν αναμενόμενη. Τον καρφώνουν. Η «περιήγηση» του στην εξορία μόλις έχει αρχίσει. Φυλακές «Αβέρωφ», Αίγινα, Κέρκυρα. Ο Γόδας μένει στη φυλακή τρία χρόνια, χωρίς να υπογράψει δήλωση μετανοίας για να σωθεί. Ο Σταμάτης Σκούρτης κι ο Σπύρος Ανδρεάδης, και οι δυο μελλοθάνατοι που σώθηκαν ύστερα από παρέμβαση του ΟΗΕ το 1949, είναι κατηγορηματικοί ότι η διοίκηση του Ολυμπιακού δεν ενδιαφέρθηκε να σώσει τον Γόδα (κατά τον Σκούρτη, η ΑΕΚ έσωσε δικούς της αθλητές, ο Ολυμπιακός όχι), κάτι που γράφει στο βιβλίο του «Ώσπου να ξημερώσει» εκδόσεις Κιβωτός.
Όταν μπήκε ο χειμώνας του 48 στην Κέρκυρα, ο Γόδας είχε καταλάβει ότι το τέλος ήταν κοντά. Στις 19 Νοεμβρίου και ημέρα Κυριακή (μπράβο ρε Χριστιανοί) οι φύλακες τον ειδοποίησαν ότι τον ζητούν στη διεύθυνση, ο Γόδας ζητά την ερυθρόλευκη φανέλα και το άσπρο σορτσάκι και παίρνει τον δρόμο για την εκτέλεση, στο νησάκι Λαζαρέτο, μπροστά στο λιμάνι της Κέρκυρας…Οι άλλοι κρατούμενοι, μελλοθάνατοι, ισοβίτες ή με μεγάλες ποινές, στριμώχτηκαν στα σίδερα του κελιού τους κι άρχισαν να φωνάζουν όπως έκαναν σε κάθε εκτέλεση: «Λαέ της Κέρκυρας, πάλι απόψε παίρνουν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης για εκτέλεση». Η φυλακή μπορεί ν’ αντηχούσε απ’ τις φωνές, οι φωνές μπορεί να ακούγονταν μέχρι τα σπίτια απέναντι, αλλά σε λίγη ώρα ο Μικρασιάτης Νίκος Γόδας, τριάντα χρονών, βασικός ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού στα χρόνια της Κατοχής, στεκόταν μπροστά στο απόσπασμα φορώντας την ερυθρόλευκη φανέλα.
Στο «Ώσπου να ξημερώσει» η περιγραφή είναι τρομακτική «…ο ήλιος σκάει πίσω απ’ τα βουνά και δεν ξέρεις τι είναι πιο κόκκινο, η φανέλλα που φοράει κατάσαρκα ο Νίκος, που οι λευκές λωρίδες της κοκκίνισαν απ’ το αίμα, ή ο ήλιος; Η οικογένεια του Νίκου Γόδα μου μετέφερε τα λόγια του σε κάποιο απ’ τα γράμματά του σε ανύποπτο χρόνο, αφού η εκτέλεση ανακοινωνόταν πάντα στον μελλοθάνατο το τελευταίο βράδυ: “Θέλω να ζήσετε καλά. Πεθαίνω για την πατρίδα και τα ιδανικά μου. Αν κάνετε γιο, να του δώσετε τ’ όνομά μου”. Κι ο αδελφός του Δημήτρης ονόμασε την κόρη του Νίκη».
Αδέλφια με την ιστορία του Νίκου Γόδα κλείνει το σύντομο αφιέρωμα στο ποδόσφαιρο. Μετά από αυτά τα ποστ ελπίζω να καταλάβατε γιατί το ποδόσφαιρο όπως θα έλεγε και ο Μπογιόπουλος είναι μια θρησκεία χωρίς άπιστους.
Χαιρετίσματα στο σπίτι Αδέλφια.
Παρακάτω το αφιέρωμα στο Νίκο Γούδα από την ¨Ελευθεροτυπία”:
Στον τοίχο με κόκκινη φανέλα
Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΣΩΝΙΤΗ
Ποια θα μπορούσε να είναι η τελευταία επιθυμία ενός μελλοθάνατου αγωνιστή στις φυλακές της Κέρκυρας, μεσούντος του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα;
Ο καταδικασμένος σε θάνατο Νίκος Γόδας είχε ήδη αποφασίσει τι θα κάνει, όταν θα ερχόταν αυτή η στιγμή: Τα χαράματα της 19ης Νοεμβρίου του 1948 όταν τον ειδοποίησαν οι φύλακες ότι τον ζητούν στη διεύθυνση, ο Νίκος Γόδας ζήτησε την ερυθρόλευκη φανέλα και το άσπρο σορτσάκι και πορεύθηκε για την εκτέλεση, στο νησάκι Λαζαρέτο, μπροστά στο λιμάνι της Κέρκυρας…
Οι άλλοι κρατούμενοι, μελλοθάνατοι, ισοβίτες ή με μεγάλες ποινές, στριμώχτηκαν στα σίδερα του κελιού τους κι άρχισαν να φωνάζουν όπως έκαναν σε κάθε εκτέλεση: «Λαέ της Κέρκυρας, πάλι απόψε παίρνουν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης για εκτέλεση».
Η φυλακή μπορεί ν’ αντηχούσε απ’ τις φωνές, οι φωνές μπορεί να ακούγονταν μέχρι τα σπίτια απέναντι, αλλά σε λίγη ώρα ο Μικρασιάτης Νίκος Γόδας, τριάντα χρονώ, βασικός ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού στα χρόνια της Κατοχής, στεκόταν μπροστά στο απόσπασμα φορώντας τη φανέλα του «Θρύλου».
«Νενικήκαμεν -ζήτω οι Ολυμπιονίκες του σοσιαλισμού. Γεια σας, συναθλητές μου», ήταν τα τελευταία του λόγια φεύγοντας απ’ τη φυλακή, όπως τα διασώζει ο συγκρατούμενός του εκείνα τα χρόνια Σταμάτης Σκούρτης (σήμερα γενικός γραμματέας του Συλλόγου Εκτοπισθέντων-Φυλακισθέντων Κέρκυρας).
(ταγματασφαλίτες συνοδεύουν αιχμάλωτους αντιστασιακούς)
Στο βιβλίο του «Ωσπου να ξημερώσει» (σελ. 318, εκδ. Κιβωτός) περιγράφει ως εξής την εκτέλεση: «…ο ήλιος σκάει πίσω απ’ τα βουνά και δεν ξέρεις τι είναι πιο κόκκινο, η φανέλλα που φοράει κατάσαρκα ο Νίκος, που οι λευκές λωρίδες της κοκκίνησαν απ’ το αίμα, ή ο ήλιος; Η οικογένεια του Νίκου Γόδα μού μετέφερε τα λόγια του σε κάποιο απ’ τα γράμματά του σε ανύποπτο χρόνο, αφού η εκτέλεση ανακοινωνόταν πάντα στον μελλοθάνατο το τελευταίο βράδυ: “Θέλω να ζήσετε καλά. Πεθαίνω για την πατρίδα και τα ιδανικά μου. Αν κάνετε γιο, να του δώσετε τ’ όνομά μου”. Κι ο αδελφός του Δημήτρης ονόμασε την κόρη του Νίκη».
Απ’ το Αϊβαλί στην Κοκκινιά
* Η ιστορία του Νίκου Γόδα αποτυπώνει λίγο-πολύ την ιστορία της Ελλάδας: η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν απ’ το Αϊβαλί κι εγκατέλειψε σπίτια και περιουσίες στα Πριγκηποννήσια του Αϊβαλιού το ‘22. Οι σταθμοί της προσφυγιάς: Μυτιλήνη, Κρήτη, Κοκκινιά, όπου η οικογένεια εγκαταστάθηκε.
* Ο Νίκος έδειξε γρήγορα το ταλέντο του, παίζοντας στην ομώνυμη ομάδα της Κοκκινιάς, απ’ όπου μετεγγράφηκε στον Ολυμπιακό.
**Αρχισε ο πόλεμος, η αντίσταση, πρωταθλήματα-τουρνουά γίνονταν απ’ τα τέλη του ‘42, μετά το χειμώνα της μεγάλης πείνας, κι εκεί βρίσκουμε τον Γόδα να παίζει βασικός στον Ολυμπιακό ως «μέσα δεξιά» και να σκοράρει στους αγώνες Ολυμπιακός-Απόλλων 4-0 και Ολυμπιακός-Εθνικός 4-0.
Σε μια απ’ τις λίγες φωτογραφίες που διασώθηκαν είναι στον αγώνα Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός 5-2, τα Χριστούγεννα του 1943, μαζί με τους Γραμματικόπουλο, Συμεωνίδη, Γιάννη και Στέλιο Βάζο, Αναματερό κ.ά.
* Ταυτόχρονα με το ποδόσφαιρο, ο Νίκος Γόδας είχε περάσει στην Αντίσταση. Ηταν λοχαγός στον «επίλεκτο 5ο λόχο» του ΕΛΑΣ της Κοκκινιάς, έλαβε μέρος σε σημαντικές μάχες, στη μάχη στην Ηλεκτρική (στη σημερινή ΔΕΗ Κερατσινίου), στη μάχη της 7ης Μαρτίου, στη σημερινή οδό Κονδύλη - οι συγγενείς του μου είπαν ότι απ’ τα πυροβολεία στο όρος Αιγάλεω έριξε ένα γερμανικό αεροπλάνο.
Ο Σταμάτης Σκούρτης μού διηγήθηκε ότι πολεμούσαν τους Εγγλέζους στο νεκροταφείο της Ανάστασης, στον Πειραιά (ο Σκούρτης ως ανθυπολοχαγός υπό τις διαταγές του Γόδα) κι ο Γόδας του είπε «ωραία θα ‘ναι να σκοτωθούμε εδώ, δεν θα χρειασθούμε τάφο».
**Μετά τα Δεκεμβριανά περιπλανήθηκε με το λόχο του στα Βίλια, στη Βοιωτία, στην Αράχοβα, στη Λαμία, αρρώστησε από πνευμονία, επέστρεψε στην Αθήνα και συνελήφθη ύστερα από «κάρφωμα», όπως μου είπε ο Χρήστος Γόδας, σκηνοθέτης, εγγονός του αδελφού τού Νίκου, Γιάννη Γόδα, φυλακίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ κι έπειτα στην Κέρκυρα.
* Ο Γόδας έμεινε στη φυλακή τρία χρόνια, χωρίς να υπογράψει δήλωση μετανοίας για να σωθεί. Ο Σταμάτης Σκούρτης κι ο Σπύρος Ανδρεάδης, και οι δυο μελλοθάνατοι που σώθηκαν ύστερα από παρέμβαση του ΟΗΕ το 1949, είναι κατηγορηματικοί ότι η διοίκηση του Ολυμπιακού δεν ενδιαφέρθηκε να σώσει τον Γόδα (κατά τον Σκούρτη, η ΑΕΚ έσωσε δικούς της αθλητές, ο Ολυμπιακός όχι) ενώ η οικογένεια του Γόδα αποδίδει την εκτέλεση στην άρνησή του να υπογράψει, κάτι που λέει κι ο Σκούρτης στο βιβλίο του.
**Ο Σπύρος Ανδρεάδης, πρόεδρος του Συνδέσμου Φυλακισθέντων-Εξορισθέντων Κέρκυρας, μου μετέφερε την απάνθρωπη αντίδραση του τότε προέδρου του Ολυμπιακού Μιχάλη Μανούσκου, όταν του ζήτησαν να παρέμβει για τον Ανδρεάδη, που είχε καταδικασθεί με την κατηγορία ότι… στρατολογούσε αθλητές του Ολυμπιακού για το αντάρτικο: «Οπου έστρωσε να κοιμηθεί».
* Ο Γόδας δεν ήταν μόνο καλός ποδοσφαιριστής. Στα λίγα χρόνια που έζησε, πρόλαβε να διακριθεί και ως επιχειρηματίας: είχε ανοίξει στο ισόγειο του πατρικού τους σπιτιού, στη Νίκαια, μια ταβέρνα, «Τα Αραπάκια», που δυο-τρία χρόνια πριν τον πόλεμο φιλοξένησε πολλούς γνωστούς συνθέτες και τραγουδιστές του ρεμπέτικου.
Μετά την εκτέλεσή του, επεστράφησαν στην οικογένειά του τα ρούχα και το ρολόι του. «Τα ρούχα, το ρολόι μου, θα στα γυρίσω πίσω, γιατί μες στο Γεντί-Κουλέ τα νιάτα μου θ’ αφήσω» λέει ένα ζεϊμπέκικο του Τσιτσάνη…
* Η τραγική ζωή κι η περηφάνια του Νίκου Γόδα δεν έχουν ξεχαστεί απ’ τους παλιούς Πειραιώτες. Ο Χρήστος Γόδας μού διηγήθηκε, σε τηλεφωνική επικοινωνία από την Αμερική, πως κάποτε όταν ένας γέρος περιπτεράς άκουσε ότι τον λένε Γόδα, τον ρώτησε αν έχει σχέση με τον Γόδα του Ολυμπιακού και βγήκε και τον αγκάλιασε κλαίγοντας. Ισως γιατί, όπως ο Χρήστος Γόδας συνόψισε τη ζωή και την προσωπικότητα του προγόνου του, «ο χρόνος σε σέβεται, όταν εκτιμάς τα δευτερόλεπτά του».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 19/05/2002
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου